آدنوماتوز ریوی در گوسفند و بز
( pulmonary adenomatosis )
(گزیکته، کارسینوم ریوی)
(Jaagsiekte, Pulmonary carcinoma)
آدنوماتوز ریوی گوسفند و بز نوعی تومور واگیر دار گوسفند و شایع ترین تومور گوسفندی در بریتانیا می باشد. انتقال بیماری به دنبال محدود کردن گوسفندان در یک فضای بسته تسهیل می شود و این موضوع موجب بروز مشکلات قابل توجهی در کشورهایی که گوسفندان را برای دوره هایی طولانی در فصل زمستان در جایگاه بسته نگه می دارند، شده است.
عامل :
- رتروویروس گزیکته گوسفندی ( Jaagsiekte sheep retrovirus )
اغلب یک هرپس ویروس نیز در ضایعات مشارکت دارد.
اپیدمیولوژی:
کارسینوم ریوی گوسفندی را می توان به طور تجربی با تلقیح داخل نایی مایعات حاصل از شستشوی ریه یا سلایه یکنواخت از ریه دامهای مبتلا ایجاد کرد. نشان داده شده است که بره های بین تولد و ۵ هفتگی به عفونت تجربی حساس تر از بردهای ۱۰ هفته به بالا هستند. این حساسیت سنی به کارسینوم ریوی پیشنهاد میکند که انتقال طبیعی ویروس در دوره نوزادی رخ می دهد. انتقال از طریق آثروشل و آلودگی غذا و آب با ترشحات تنفسی راههای احتمالی گسترش بیماری به ویژه در گوسفندهایی است که در مکانهای بسته نگهداری می شوند، میانگین میزان وقوع در بین گله های آلوده ۲٪ و میزان مرگ ومیر مبتلایان ۱۰۰٪ است.
پاتوفیزیولوژی:
بیماریزایی کارسینوم ریوی گوسفند مشخص نشده است. از آنجا که کارسینوم ریوی و لنتی ویروسهای گوسفندی غالبا با هم رخ می دهد، چندین نظریه مبنی بر تداخل عمل بین این دو ویروس داده شده است. نظریه نخست حکایت از آن دارد که تضعیف دستگاه ایمنی ناشی از رتروویروسهای نوع D ممکن است منجر به فعال شدن لنتی ویروسهای گوسفندی و بالفعل شدن تومورزایی بالقوه این ویروسها که سابقا شناخته نشده گردند. بر اساس نظریه دیگری، تکثیر ماکروفاژهای آلوئولی در گوسفندان مبتلا به کارسینوم ریوی ممکن است جمعیت زیادی از
سلول های هدف حساس را در معرض عفونت لنتی ویروسهای گوسفندی قرار دهند. محصولات ماکروفاژهای آلوئولی فعال شده ممکن است ازدیاد پنوموسیتهای نوع ۲ آلوئولی را تحریک کند.
نشانه های درمانگاهی
در گوسفندانی که به طور طبیعی مبتلا می شوند دوره کمون طولانی است، به گونه ای که بیماری درمانگاهی در گوسفندهای ۲ تا ۴ ساله دیده می شود. استثنائاً این بیماری در برههای ۸ تا ۱۲ ماهه نیز مشاهده شده است. بره های فوق عمدتاً نتاج مادران آلوده می باشند. نشانه های درمانگاهی اولیه شامل تحلیل رفتن هیکل دام و عدم تحمل فعالیت بدنی به خصوص در آب و هوای گرم می باشد، که به صورت افزایش قابل ملاحظه تعداد تنفس و بروز دوره های کوتاهی از تنفس دهانی بروز می کند. اشتهای دام خوب باقی میماند. گوسفندان مبتلا تب ندارند مگر این که پنومونی باکتریایی ثانویه شدید، عارض دام گردد. با پیشرفت بیماری، دام مبتلا دچار افزایش تنفس(تاکی پنه) می شود به طوری که بخش شکمی تنفس افزایش می یابد. این گوسفندان دچار نوعی حالت نگرانی و هیجانی بوده و با گردنی کشیده و سری افتاده به پایین می ایستند.
در مجرای تنفسی آنها مایع جمع شده و اولین نشانه بیماری به صورت خروج ترشحات سروزی از بینی جلب نظر می کند. سرفه نرمی نیز اغلب شنیده می شود. هنگامی که بخش وسیعی از سینه به ویژه بخش های شکمی لب های راسی و قلبی ریه درگیر شوند، صداهای کراکل با گوشی شنیده می شوند.
در مراحل پیشرفته بیماری زمانی که توده توموری بیش از ۵۰ درصد از پارانشیم ریه را اشغال کرده باشد، ممکن است هنگامی که دام مشغول خوردن غذا بوده و سر آن پایین است، از هر دو بینی به طور آزادانه مایع کف آلود شفافی جاری شود.
اگر بخش خلفی دام بالا آورده شود به طوری که سر آن به سمت پایین قرار گیرد (اصطلاحاً این را آزمایش چرخ دستی با فرغونی (wheelbarrow test ) مینامند)، ممکن است مقدار مایع خارج شده بالغ بر 50 میلی لیتر گردد.
این آزمایش موجب بروز ناراحتی تنفسی (دیسترس) شدید در گوسفند مبتلا می شود و باید به محض این که مقداری مایع شفاف در بینی ظاهر شد آن را قطع کرد.
گوسفندان درگیر بعد از این مرحله برای چند روزی افزایش تعداد تنفس را نشان میدهند، بنابراین به محض این که نتیجه مثبت به دست آمد، باید دام مبتلا را معدوم نمود. به دنبال بروز یک کسالت مختصر که به صورت افسردگی عمیق، بی اشتهایی و تب که به طور ثانویه نسبت به عفونت با مانهمیا همولیتیکا ایجاد می شود، مرگ دام فرا می رسد.
درمان آنتی بیوتیکی عفونت باکتریایی ثانویه اغلب منجر به بهبودی نشانه های درمانگاهی می شود، هرچند این مسئله صرفاً یک بهبودی موقت است و باید بلافاصله بعد از تایید بیماری در معاینه درمانگاهی دام، آن را حذف نمود.
یافته های کالبدگشایی:
وزن ریه های گوسفندان مبتلا به کارسینوم ریوی دو تا سه برابر مقدار طبیعی است. ضایعات ظاهری متداول در مبتلایان وجود توده سفت و خاکستری رنگی در نواحی قدامی شکمی یک یا هر دو ریه یا ندول های توموری خاکستری رنگ به قطر 1 تا 3 سانتی متر می باشد. مشخصه کارسینوم ریوی وجود مایعات شفاف کف آلود در راههای هوایی است. عقدههای لنفاوی موضعی ممکن است بزرگ گردند. ضایعات مشخص بافت شناسی وجود چندین کانون سلولهای پوششی مکعبی یا استوانه ای است که از سلول های پنوموسیت نوع ۲ دیواره آلوئولها منشأ میگیرند. گاهی اوقات نیز به صورت زایده دار (papillary) دیده میشوند. در موارد پیشرفت بیماری، فیبروپلازی وسیعی ممکن است این ضایعات را بپوشاند. ضایعات متاستاتیک مشابه تومور اولیه در عقده های لنفاوی برونشی یا مدیاستینال ۱۰٪ از موارد کارسینوم ریوی گوسفندی یافت می شود. از این رو، کارسینوم ریوی گوسفند چهره نئوپلاسم بدخیم به خود می گیرد. متاستازهای خارج قفسه سینه نیز ممکن است رخ دهد ولی نادر می باشد.
تشخیص تفریقی
با بیماری های زیر باید تفریق شود:
پنومونی چرکی مزمن، آبسه های جنب و پلور و پنومونی، آلودگی کرمی ریه، مایدی، آبسه ی مدیاستینال ایجاد شده توسط لنفادنیت کازئوز، تورم غضروف حنجره، تومور انزئوتیک بینی.
این موارد با افزایش تعداد تنفس و احتمالا دیس پنه به هنگام فعالیت بدنی، ترشحات بینی و کاهش وزن مزمن تظاهر می یابد. ولی در هیچ کدام از آنها تصاویر اولتراسونوگرافی مشخصی که در آدنوماتوز ریوی وجود دارد، دیده نمی شود یا ازمایشی فرغونی مثبت نمی باشد.
یافته های آزمایشگاهی
تنها یافته غیرطبیعی گزارش شده در کارسینوم ریوی گوسفند، افزایش گاماگلوبولین در خون است هیچ آزمایشی که بتوان گوسفندهای مبتلا را پیش از مرگ شناسایی کرد، وجود ندارد.
تشخیص
در حال حاضر هیچ تست سرولوژیکی تایید کننده تجارتی برای آدنوماتوز ریوی وجود ندارد. در رادیوگرافی وسعت توده توموری قابل مشاهده است. هرچند که انجام آن محدود به بخش پشتی خلفی ریه می باشد، در حالی که توده توموری عمدتاً در قسمت قدامی شکمی ریه انتشار می یابد.
در معاینه اولتراسونوگرافی سطح هوادار طبیعی ریه (جنب احشایی)، امواج صوتی را منکس کرده و به صورت خط هیپراکوئیک ( سفید روشن) تظاهر می یابد. در آلودگی با آدنوماتوز ریوی، تکثیر و تزاید سلولی در پارانشیم ریه منجر به سفتی بافت ریه می شود که نتیجه آن تسهیل در انتقال امواج صوتی و ایجاد مناطق هیپواکوئیک (تیره تر) توام با نقاط روشن در محلی هایی که امواج صوتی در داخل برونشیول ها و مجاری هوایی کوچک تر تلاقی می یابد، است. معاینه اولتراسونوگرافی قفسه سینه به وضوح منطقه وسیعی از سفتی ناشی از تکثیر و تزاید پنوموسیتهای تیپ دو را نشان می دھد واز این مسئله می توان جهت تعیین محل توده توموری به خوبی بهره برد.
تایید تشخیص آدنوماتوز ریوی در کالبدگشایی امکان پذیر می شود. در موارد پیشرفته، ریه ها بزرگ و سنگین شده (بیشتر از ۲ کیلوگرم) و تومورها ناحیه قدامی شکمی ریه را اشغال کرده اند . تومورها سفت و خاکستری هستند و به وضوح از بافت طبیعی ریه قابل تشخیص می باشند. ضایعات ممکن است دارای تعدادی آبسه یا مراکز نکروتیک باشند. برونش ها و نای حاوی مایع کف آلود فراوان میباشند. از نظر هیستوپاتولوژیک نیز سلولهای توموری جایگزین سلول های آلوئولی طبیعی شده اند.
درمان
هیچ گونه درمانی وجود ندارد و به محض این که در گوسفند دارای نشانه های مظنون به بیماری با مشاهده ترشحات فراوان بینی و با آزمایش سونوگرافی قفسه سینه تشخیص، تایید شد باید نسبت به حذف آن اقدام نمود.
اقدامات کنترل و پیشگیری
بیماری از طریق گوسفندان خریداری شده آلوده که قبل از ظهور نشانه ها، لنتی ویروسها را انتشار می دهند، به گله وارد میشود. انتشار بیماری عمدتاً توسط آئروسل های تنفسی صورت میگیرد. آلودگی جایگاه یا ظروف غذاخوری میزان انتشار عفونت را افزایش میدهد .
با مشاهده منظم و مستمر گله و جداسازی دقیق و حذف گوسفندان لاغر و یا دچار مشکلات تنفسی می توان موارد درمانگاهی اولیه را مشخص کرد و از سرعت انتشار آلودگی کاست. نشان داده شده که مهمترین عامل مدیریتی در کاهش موارد درمانگاهی بیماری، نگهداری گوسفندان در گروه های سنی جداگانه است. نتاج گوسفندان مبتلا اغلب دچار درگیری با آدنوماتوز ریوی می گردند و نباید از آنها به عنوان جایگزین گله داشتی استفاده کرد.
به نظر میرسد که ویروس مایدی - ویزنا و آدنوماتوز ریوی بر یکدیگر اثر هم افزایی (سینرژیستیک) داشته و روش های کنترلی باید شامل ممانعت از ورود هر دو ویروس به داخل گله باشد. هنگامی که در یک گله آلودگی به هر دو ویروس وجود دارد، تنها راه حل عملی برای رفع مشکل حذف گله است.
ملاحظات اقتصادی
ضرر اقتصادی جدی به دنبال ورود بیماری به یک گله ایجاد می شود، به خصوص اگر گله برای مدت زمانی بیش از دو ماه در سال در جایگاه نگهداری شود. در گله ای که به طور اندمیک آلودگی وجود دارد، ممکن است آدنوماتوز ریوی باعث مرگ ۵۰ درصد از میش ها شود (بالغ بر ۵ درصد از گوسفندان بالغ در هر سال)، همچنین ضررهای اقتصادی قابل توجهی در اثر حذف موارد مشکوک در ابتدای ظهور بیماری و نیز نتاج آنها به بار می آید.
ملاحظات رفاهی
گوسفندان مبتلا به دنبال تشخیص درمانگاهی هر چه زودتر باید حذف شوند.
vetshoop.ir
اپلیکیشن موبایل دامپزشک همراه
برای تهیه محصولات دامپزشکی و دامپروری ، کتابها و فیلم های آموزشی از قسمت زیر استفاده کنید.
