نفخ (bloat) در دام

نفخ (bloat)

بیماری نفخ(Bloat) یکی از ناهنجاریهای گوارشی مهم و یکی از عوامل اصلی مرگ ومیر گاوهایی است که به شیوه های متراکم پرورش داده می شوند. این بیماری غیر عفونی بواسطه تجمع گاز در معده، بویژه در شکمبه و نگاری رخ می دهد. در پرورش گاوهای شیرده ضررهای اقتصادی ناشی از نفخ بسیار قابل توجه می باشد و همواره نگرانیهایی را برای دامداران بوجود آورده است. در هر سال میانگین زیانهای ناشی از این اختلال متابولیکی در ایالات متحده ، بالغ بر 100 میلیون و در نیوزیلند سالانه حدود 25 میلیون برآورد شده است. عمده این هزینه ها بعلت مرگ ومیرگاوهای مبتلا به این عارضه و همچنین صرف هزینه های آزمایشگاهی و نهایتا کاهش در تولید مورد انتظار، حادث می گردد. تحقیقات اخیرا نشان داده است که از لحاظ حساسیت به ابتلا به نفخ درجمعیت گاوهای شیرده ،تنوع ژنتیکی وجود دارد.به طور که نژادهای خاصی از گاوهای دنیا، مستعد به ابتلا به نفخ هستند . این مقاله سعی دارد در یک نگرش اجمالی ضمن معرفی این اختلال متابولیکی، آخرین دستاوردهای تحقیقاتی بدست آمده در رابط با امکان ایجاد مقاومت ژنتیکی در گله های گاوهای شیرده را برای خوانندگان بیان نمایید.

به ادامه مطلب بروید

اختلال متابولیکی نفخ یک عارضه شایع در گله های گاوهای شیری و گوشتی می باشداز علا ئم بروز این ناهنجاری می توان به چرا نمودن گاوها در مراتع حاوی فیبر کم و محتویات بالاپروتئین اشاره کرد. عموما این حالت به وفور در مزارع حاوی یونجه و شبدر سفید و قرمز قابل مشاهده است .این نوع نفخ به نفخ مرتعی معروف می باشد از انواع دیگر نفخ می توان به نفخ پرواری اشاره کرد که هنگام تغذیه گاوها باجیره های حاوی مقادیر بالای غلات و سطوح پایین مواد خشبی ، قابل مشاهده می باشد. وقتی مواد خشبی موجود در علوفه کم باشد ، میزان بزاق کمتری ترشح می شودو متعاقبا احتمال ابتلا به نفخ و همچنین کاهش چربی شیر، افزایش می یابد
عامل بروز این عارضه تجمع گاز در معده بویژه در شکمبه و نگاری رخ می باشد .محصول نهایی متابولیسم کربوهیدارت در نتیجه تخمیر میکروبی ، پروپیونیک، اسید بوتیریک و گاز کربنیک و گاز متان می باشد. میزان تولید گاز در شکمبه بلافاصله پس از مصرف غذا حداکثر است .بطور کلی ترکیب گازهای شکمبه معمولا 40%-30% متان و 5% ئیدروژن و نسبتهای متغیری از گازهای دیگر است. از هضم 100 گرم کربوهیدارت تقریبا 5/4 گرم متان هدر می رود. حیوان با آروغ زدن گاز تولیدی را خارج می کند و در صورتیکه گاز دفع نشد و در شکمبه تجمع نمایید ایجاد نفخ می کند. برخی از مواد شیمیایی موجود در گیاهان مانند ساپونین، پکتین، همی سلولز و پروتئینهای ویژه می توانند وزیسکوزیته محتویات شکمبه را زیاد کنند و بروز نفخ را موجب گردند.
انباشته شدن گازها، موجب افزایش فشار در شکمبه شده که فشار وارده بر قلب و ششها را می افزاید و در نهایت گاو ممکن است خفه شود. از جمله درمانهای کلینیکی این عارضه می توان به وارد کردن لوله معدی به پیش معده، خوراندن مخلوطی از روغن و دترژانت و یا استفاده از تروکارد برای شکافتن سمت چپ پهلوی گاو اشاره کرد. یکی از متداول ترین راهکارها استفاده از پولوکسالین است که یک ماده ضد کف و غیر یونی می باشد که در درمان نفخ مورد استفاده قرار می گیرد.

 جدیدترین دیدگاهها اساسی برای مقابله با بروز نفخ:

مقالات متعددی گزارش کردند که نژادهای مختلف گاو از لحاظ حساسیت به نفخ متفاوتند و ابتلا به نفخ می تواند منشاء ژنتیکی داشته باشند. تحقیقات مربوط با یافتن ژنهای کاندیدا برای کنترل نفخ عمدتا بر روی بزاق و ترکیبات آن استوار می باشد. بزاق حاوی ترکیبات تامپونی مخصوصا بی کربنات و فسفاتها برای حفظ PH شکمبه به منظور عملکرد موثر میکرو ارگانیسمها می باشد همچنین بزاق تامین کننده مواد مغذی مورد نیاز میکروبهای شکمبه می باشد در هنگام خوردن و در زمان نشخوار، مواد مغذی توسط مقدار زیادی بزاق رقیق می شود. میزان ترشح بزاق در گاو 150 لیتر در روز می باشد.
بارتلی و همکاران در دانشگاه ایالتی کانزاس نشان دادند که بزاق حاوی موسین می باشد . این ماده باعث خارج شدن گاز از شکمبه مبتلا به نفخ می شود. موسین باعث جلوگیری یا به تاخیر انداختن نفخ می شود وقتی در بزاق به مقدار کافی موسین وجود نداشته باشد یا اگر موسین توسط میکروبهای شکمبه تجزیه شود، احتمال بروز نفخ زیاد است.
WHEELER و همکاران(2002) بر روی جمعیت گاوهای شیری که با استفاده از برنامه های ژنتیک کمی و مدلهای آماری طی 8 نسل متوالی برای کاهش ژنتیکی نفخ انتخاب شده بودند، تحقیق جدیدی را طراحی کردند. نتایج حاصل وجود یک ژن عمده و مغلوب کنترل کننده حساسیت ابتلا به نفخ را تایید کرد. مطالعات فیزیولوژیکی بر روی دو گروه حساس به ابتلا به نفخ و گروه مقاوم نشان داد که این دو گروه ار لحاظ حجم شکمبه، میزان ترشحات بزاق و همچنین نوع پروتئینهای بزاقی متفاوت می باشند. نتیجه جالب حاصل کشف یک پروتئین خاص بزاقی بود که به اختصار (BSP30) نامیده می شود.

 که در گاوهای مقاوم به نفخ به طور معنی داری 15% ±66 بالاتر از گروه دیگر بود. در این تحقیق دو فرم متفاوت ازc DNA ژن BSP30))بدست آمد. این دو توالی حدود 83% با یکدیگر همولوژی داشتند. تجریه و تحلیل DNA ژنومی با استفاده ازPCR پیشنهاد کرد که دو فرم از پروتئین بزاقی BSP30)) با دو ژن جداگانه رانشان داد که با BSP30a، BSP30b نشان داده می شوند.